Van cầu ( Globe valve) là một loại thiết bị sử dụng để đóng, mở, điều tiết dòng chảy của lưu chất trong hệ thống đường ông, van được đặt tên theo hình dạng cấu tạo của van, nửa trên và dưới phía trong thân van được ngăn bởi một vách ngăn, vách ngăn có một lỗ tròn là nơi mà lưu chất chảy qua, phía trên vách ngăn có một đĩa hình nêm (côn) để đóng mở van. Đĩa van được kết nối với một trục vít ( trục của van) và trục vít lại kết nối với tay quay vô lăng, khi quay vô lăng sẽ nâng hoặc hạ trục vít đồng thời đĩa van cũng năng hoặc hạ xuống, đó là thao tác đóng, mở van.
         Van cầu hay còn gọi là van chữ ngã van yên ngựa hay van hơi.
   
 Cấu tạo của van

        Thân van cầu là bộ phận tiếp xúc trực tiếp với lưu chất chịu áp lực chính và là nơi chứa tất cả các chi tiết của van. Van cầu thường có hai cổng mặc dù loại ba cổng cũng được dản xuất nhưng không thông dụng, chủ yếu dùng để đổi hướng và phân chia dòng chảy. Hai cổng có thể định hướng thẳng đối diện nhau hoặc bất cứ nơi nào trên thân van hoặc tạo với nhau một góc 90 độ (van cầu góc). Van cầu chủ yếu được sử dụng cho các chất lỏng nhớt có tính ăn mòn, nhiệt độ và áp lực cao. Nếu van cầu được lắp trên đường ống nằm ngang thì sẽ tồn dư lại chất lỏng trong thân van sẽ gây tắc nghẽn hoặc ăn mòn thân dư lại chất lỏng trong thân van sẽ dây tắc ngẽn hoặc ăn mòn thân van nếu qua thời gian dài không sử dụng. Để tránh tình trạng này thì chúng ta có thể sử dụng van cầu góc hoặc van chữ “Y”

Thân van thường được chế tạo từ các hợp kim chịu lực, chịu nhiệt, gang, inox, thép…

Là phần phía trên và được kết nối với thân van bằng ren hoặc bu lông. Nắp van là bộ phận ngăn chất lỏng tràn ngược lên trên và gia tăng độ vững chắc cho van, trên nắp van có thể được đúc hoặc được dán tem nhãn của nhà sản xuất. Được chế tạo cùng   một vật liệu với thân van.

Là bộ phận trực tiếp đóng mở van. Đĩa van cầu có hình nút chai hoặc hình côn được kết nối với trục van, tay vặn ( vô lăng) để tạo thành một cơ chế nâng hạ trong việc đóng, mở điều tiết lưu lượng. Đĩa van được chế tạo từ các hợp kim cứng chống ăn mòn cao

       Trục van cầu là một thanh kim loại đùng để kết nối và chuyền mô men soắn từ thiết bị chuyền động (tay vặn, vô lăng) đến đĩa van. Trục van được làm kín bằng gioăng để tránh rò rỉ chất lỏng ra bên ngoài, giăng làm kín sẽ được thay thế khi bảo trì van. Vì trục van là bộ phận chịu mô men xoắn từ các thiết bị chuyền lực và lực nén của đĩa van từ lưu chất nên được chế tạo từ những hợp kim cứng chịu lực và bền.

      Như tên gọi dùng để làm kín các bộ phận của van cầu, chống rò rỉ chát lỏng ra bên ngoài, gioăng làm kín được chế tạo từ các vật liệu mềm chịu được áp suất và nhiệt độ cao. Gioăng sẽ được kiểm tra thường xuyên và thay định kỳ hoặc trong các đợt bảo trì bảo dưỡng hệ thống van trên đường ống.
     

     Ứng dụng phổ biến nhất của van cầu là kiểm soát dòng lưu lượng nước tiêu chuẩn. Khi xoay tay, đĩa sẽ được hạ xuống hoặc nâng lên. Khi đĩa đã được hạ xuống hoàn toàn, nguồn cấp nước sẽ tắt. Khi đĩa được nâng lên hoàn toàn, lưu lượng nước ở mức tối đa. Trong các ứng dụng công nghiệp tự động hóa hay ngay cả ứng dụng tự động trong hệ HVAC, van cầu có thể được gắn bộ phận truyền động (actuator) bằng điện, khí nén hoặc thủy lực thay vì dạng cơ tay quay, và được gọi là van cầu điều khiển điện hoặc van cầu điều  khiển khí nén.
    Bộ phận kiểm soát dòng chảy nằm bên trong van cầu giúp định hướng dòng lưu lượng.Các van cầu thường không phù hợp với chất bùn sệt do bị cản trở bởi vách ngăn.

Các ứng dụng điển hình của van cầu bao gồm:

• Hệ thống nước làm mát, nơi lưu lượng cần được điều chỉnh
• Các hệ thống dầu nhiên liệu có lưu lượng được điều chỉnh và độ kín nước là rất quan trọng
• Dùng cho hệ hơi và và hệ đường ống nước cần độ đóng kín và an toàn là những điểm quan tâm chính
• Dùng cho cấp nước, thực phẩm, hoá học, hệ thống thoát nước và chiết xuất không khí ngưng tụ
• Nắp nồi hơi, ống thoát nước, lỗ thông hơi chính và cống rãnh thoát nước
• Hệ thống dầu nhờn tuabin